Predstojeća poseta Pape Lava XIV Carigradskoj patrijaršiji i Nikeji u Vitiniji, povodom 1700 godina od Prvog vaseljenskog sabora, najavljena je kao „istorijski trenutak jedinstva“. Ipak, mnogi pravoslavni teolozi i vernici vide senke i pitanja iza ovog susreta, zabrinuti za budućnost dijaloga i očuvanje pravoslavne teološke čistote.
Predstojeća poseta rimskog pape Lava XIV Carigradskoj patrijaršiji i Nikeji u Vitiniji, povodom 1700 godina od Prvog vaseljenskog sabora, predstavljena je od strane zvaničnih izvora kao „istorijski trenutak jedinstva“. Međutim, za značajan deo pravoslavnog vernog naroda i teološkog sveta, ova poseta nije lišena senki i pitanja.
Dana 28. novembra 2025. godine, poglavar Rimokatoličke crkve otputovaće u Nikeju, mesto gde je 325. godine po Hristu sveti car Konstantin sazvao Prvi vaseljenski sabor, postavljajući temeljne okvire hrišćanske vere. Dan kasnije, 29. i 30. novembra, Papa će posetiti sedište Carigradske patrijaršije u Fanaru, gde će prisustvovati prazničnoj liturgiji povodom spomena Svetog apostola Andreja Prvozvanog, osnivača Crkve u Carigradu.
Granice „jedinstva“
Poziv papi, koji je uputio patrijarh carigradski Vartolomej, deo je višedecenijske strategije jačanja dijaloga između pravoslavne i Rimokatoličke crkve. Ipak, za mnoge teologe i klirike, ova poseta izaziva više zabrinutosti nego radosti. Njihovi strahovi nisu protiv samog dijaloga, već protiv korišćenja jubileja za promociju modela „crkvenog jedinstva“ koji prevazilazi granice pravoslavne ekleziologije.
Prvi vaseljenski sabor je definisao Simvol vere, osudio jeresi i utvrdio put istine u Hristu kroz vekove. Pozivanje na taj istorijski sabor kao na povod za političko-verske poruke jedinstva opravdano izaziva pitanja. O kakvom se jedinstvu govori, kada Vatikan i dalje čvrsto zastupa dogmate poput papinskog prvenstva i nepogrešivosti, koje pravoslavna crkva nikada nije prihvatila?
Diplomatija ili teologija?
Brojni pravoslavni mediji pišu da vreme ove posete nije slučajno. U periodu geopolitičkih previranja i pojačanih pritisaka na istočna patrijaršijska sedišta, papina prisutnost u Nikeji i Fanaru može se tumačiti i kao poruka globalnog uticaja. Carigradska patrijaršija, koja se nalazi u složenoj poziciji u Turskoj i uživa ograničene institucionalne slobode, možda traži međunarodnu podršku. Ipak, takva podrška može biti praćena i političkim pritiscima i sugestijama.
Mnogi klirici podsećaju da svaki put kada se približi neki „komunikacioni događaj“ između Rima i Carigrada, istovremeno se rasplamsavaju i rasprave o „ujedinjenoj Crkvi“. Ključno pitanje jeste: da li je cilj tih razgovora istinska teološka bliskost ili diplomatska ravnoteža koja prvenstveno služi geopolitičkim interesima?
Glasovi zabrinutosti
Od Svete gore do teoloških fakulteta, mnogi izražavaju sumnju i skepsu. Smatraju da preterano medijsko isticanje ove posete prikriva suštinu: potrebu za iskrenim pokajanjem i povratkom patrističkom predanju. Kako je istakao jedan od najuglednijih teologa iz Carigrada:
— Jedinstvo se ne gradi fotografijama i osmesima, već zajedničkim ispovedanjem vere.
Ove reakcije ne dolaze s margina, već predstavljaju brigu značajnog dela crkvenog tela, koji uočava postepeno stvaranje klime „kompromisnog približavanja“, koje može da naruši teološku čistotu pravoslavlja.
Od istorije ka savremenosti
Prvi vaseljenski sabor nije bio „svečanost dijaloga“, već borba za istinu. Sveti Oci tada nisu oklevali da osude zablude, čak i po cenu sopstvenih stradanja. Danas, 1700 godina kasnije, njegovo obeležavanje ne može biti odvojeno od te istorijske istine.
Pravoslavlje se ne plaši dijaloga, ali ga ne sme ni tražiti po svaku cenu. Istina Crkve nije predmet pregovora, niti rezultat diplomatskih kompromisa. Obeležavanje jubileja u Nikeji mora biti pre svega podsećanje na tu istinu, a ne sredstvo javnih odnosa.
Kako se približavaju datumi poseta, ostaje da se vidi da li će susret pape i carigradskog patrijarha proteći u tom duhu ili postati još jedno poglavlje koje više razdvaja nego spaja hrišćanstvo.
Za pravoslavnu crkvu, put jedinstva ne vodi kroz kamere, već kroz pokajanje i zajedničko ispovedanje vere — putem koji su pre sedamnaest vekova utvrdili Sveti Oci Nikeje i koji su danas pozvani da slede crkveni poglavari, ne samo rečima, već delima.
Četvorodnevni simpozijum u Vatikanu obeležio 1700 godina od Prvog vaseljenskog sabora: papa Lav XIV pozivao na jedinstvo i sinodalnost svih hrišćana, dok pravoslavni glasovi upozoravaju na opasnosti relativizacije vere i gubitka svetootačkog nasleđa.
Dok patrijarh carigradski najavljuje dolazak rimskog pontifa i poziva na „jedinstvo u istini“, među pravoslavnim narodima raste strah da se ispod plašta sabornosti krije najdublja izdaja Svetog Predanja
Prisustvo prelata Džozefa Tobina na pravoslavnom bogosluženju, tokom kojeg ga je patrijarh Vartolomej oslovio titulom „visokopreosvećeni“, izazvalo je oštre reakcije vernika širom sveta i otvorilo ozbiljna kanonska pitanja o granicama dijaloga s Vatikanom.
Na zvaničnoj večeri sa katoličkim hodočasnicima patrijarh Carigradski govorio o jedinstvu hrišćana, svom školovanju u Rimu i susretima sa papama, što je naišlo na osudu protivnika ekumenizma u pravoslavnom svetu.
POGLEDAJTE JOŠ:
EVO KADA ĐAVO NAJVIŠE NAPADA: Sveti Jovan Zlatoust nas uči kako posle pada ustati i nastaviti dalje
Amerika nije dala dozvolu Ukrajini za napad na Moskvu! Hitno se oglasio Tramp na mrežama, ovo je prava istina!
DVOJICA DUHOVNIKA, JEDAN CILJ: Patrijarh Porfirije primio poznatog islamskog teologa i učenjaka Imrana Nazar Hoseina