Srpska pravoslavna crkva 14. oktobra slavi veliki praznik — Pokrov Presvete Bogorodice. Ovom događaju posvećeno je više ikona na kojima, osim same Bogorodice, vidimo i mnoštvo likova. Ko su ti ljudi? U nastavku sledi podrobno objašnjenje.
Čemu je ikona posvećena?
Događaj koji je u osnovi ove ikone odigrao se u X veku u Carigradu, u Vlahernski hram Presvete Bogorodice, gde su se čuvale velike svetinje — Njena riza i pojas. Grad su tada opsedali neprijatelji. Tokom svenoćnog bdenja, blaženi Andrej Hrista radi jurodivi i njegov učenik Epifanije videli su u vazduhu Presvetu Bogorodicu okruženu anđelima i svetima. Ona je sa svoje glave skinula pokrivalo (omofor, pokrov) i rasprostrla ga nad onima koji su se molili u hramu, štiteći ih od neprijatelja. Narod je, ugledavši ovo znamenje, dobio nadu, a neprijatelji su ubrzo bili odbijeni od grada.
Suzdaljska i novgorodska ikonografija
Ikonografija praznika Pokrova razvila se u dva klasična oblika: suzdaljski i novgorodski tip.
U novgorodskom tipu Bogorodica je prikazana na oblaku, a pokrov drže anđeli, što naglašava učešće nebeskih sila u zaštiti čovečanstva. Kompozicija je simetrična i statična, sa jasnim naglaskom na mističkom prisustvu Bogorodice.
U suzdaljskom tipu Bogorodica sama drži pokrov, pokazujući tako Svoju ličnu ulogu u delu spasenja i zastupništva. Likovi na ikoni prikazani su u pokretu, što stvara utisak živog zbivanja. U ovom tumačenju zasnivamo se upravo na suzdaljskom ikonografskom tipu.
Opšta kompozicija ikone
Ikona Pokrova predstavlja složenu i mnogofiguralnu kompoziciju. Uobičajeno je da se posmatra kroz tri nivoa:
Centralna figura Bogorodice okružena anđelima i svetima — gornji nivo.
Likovi svetih i naroda — donji nivo.
Simbolično prikazan hram u pozadini.
Ključni element koji povezuje sve nivoe jeste omofor (pokrov) u rukama Bogorodice, koji Ona rasprostire nad svetom, simbolično ga štiteći.
Centralna figura i gornji nivo
U središtu kompozicije nalazi se sama Bogorodica, prikazana u liku Orante — Ona koja uzdiže ruke u molitvi. U rukama drži veliki crveni omofor, koji predstavlja znak Njenog pokrova i zaštite nad moliteljima. Crvena boja simbolizuje snagu Božanske zaštite i očišćujuću blagodat.
Pored Nje nalaze se likovi anđela i svetih, a posebno su označeni: sa leve strane Bogorodice stoje Jovan Krstitelj, Jovan Bogoslov i anđeli koji prate Presvetu.
Donji nivo ikone
Ispod Bogorodice, na amvonu, stoji mladić u đakonskoj odeždi — to je Roman Slatkopojac. Prema predanju, ovaj crkveni pesnik iz V–VI veka dobio je dar pojanja nakon čudesnog viđenja u kojem mu je Bogorodica predala svitak i zapovedila da ga pojede. Probudivši se, on je ispevao svoje prvo slavno delo: „Djeva danas Prisustvenoga rađa…”.
U desnom donjem uglu prikazani su glavni svedoci čuda — blaženi Andrej jurodivi i njegov učenik Epifanije. Epifanije je naklonjen ka svom učitelju, slušajući ga, dok Andrej pokazuje na nebesko viđenje.
Sa leve strane amvona prikazani su Patrijarh Evtimije I Carigradski i Lav VI Mudri, car Vizantijsko carstvo, koji su takođe bili svedoci čudesnog javljanja. Pored cara se ponekad prikazuje i njegova supruga Feofano, koja je u to vreme već bila upokojena.
Hram
Na pozadini klasične suzdaljske ikone prikazan je hram sa dvoslivnim krovom. Takav izgled nije tipičan za ruske hramove, ali verno prenosi izgled hrama u Vlahernama, gde se čudo zaista dogodilo.
Na novgorodskoj ikoni, međutim, prikazuje se petokupolni hram koji podseća na Sveta Sofija u Novgorodu. Hram u pozadini ne služi samo kao geografski podsetnik, već i kao simbol jedinstva Presvete Bogorodice, svetih i vernika u jednoj Crkvi.
Na taj način, svaki lik i element ove ikone nosi bogato bogoslovsko i liturgijsko značenje. Pokrov Presvete Bogorodice svedoči o snažnoj zastupničkoj molitvi Majke Božje i Njenom neprestanom pokrovu nad hrišćanskim narodom.
POGLEDAJTE JOŠ:
„NOVA ADMINISTRACIJA SAD IMA SLUHA I SIMPATIJA ZA SRBIJU“ Ministar Đurić razgovarao sa Majklom Volcom
ŠTA POKAZUJU NOVI DETALJI O NAPADAČU KOJI JE ZAPALIO ŠATOR ISPRED SKUPŠTINE I RANIO ČOVEKA?
ANA BRNABIĆ SUTRA POTPISUJE! Novi izbori za odbornike