Kada se danas uđe u Petrinju, Hrvatska, pogled se spontano zadržava na novim krovovima, popravljanim fasadama i tihom, ali jasnom znaku da se jedan dugo potiskivan deo gradskog identiteta vraća na svoje mesto. U središtu tog povratka stoje pravoslavni hramovi koji su kroz poslednja dva i po veka menjali oblike, lokacije, prolazili kroz razaranja i obnavljanja, ali nikada nisu prestali da budu duhovno uporište ovdašnjih pravoslavnih vernika. Završna faza građevinskih radova zaključenih 2025. godine otvara novo poglavlje, posebno posle razornog zemljotresa iz 2020. godine i decenija sistematskog uništavanja sakralne pravoslavne baštine petrinjskog kraja.
Ova godina ostaće upamćena kao trenutak u kojem su obnovljeni i u bogoslužbenu upotrebu vraćeni hramovi Svetog Spiridona Čudotvorca u Petrinji, Svetog Nikole na gradskom pravoslavnom groblju, Svetog proroka Ilije u Blinji, kao i parohijski dom iz 1779. godine — jedna od najstarijih pravoslavnih građevina na Baniji.
Mučenički put hrama Svetog Spiridona u Petrinji
Priča o hramu Svetog Spiridona u Petrinji više liči na dugotrajnu hroniku stradanja nego na običan građevinski zapis. Protojerej Saša Umićević, paroh petrinjski, podseća da je prvi hram podignut u samom središtu grada između 1783. i 1785. godine, a osveštao ga je episkop Jovan Jovanović. Parohijski život u hramu prekinut je 1941. godine, kada je ova pravoslavna svetinja, po nalogu Ustaškog stana u Petrinji, srušena do temelja.
– Drugi hram, podignut samo pedesetak metara dalje, završen je 1976. godine prema projektu Projektnog biroa Srpske pravoslavne crkve iz Beograda. Ni on nije dočekao starost: uništen je van ratnih operacija 1991. godine, miniran do temelja. Kada je 1994. godine otpočela izgradnja trećeg hrama, činilo se da dolazi razdoblje obnove, ali radovi su prekinuti 1995. Prvobitno podignuti zidovi brutalno su srušeni buldožerima petrinjskih gradskih vlasti u aprilu 1997. godine – kaže otac Jovan, prenosi portal Eparhije gornjokarlovačke.
Četvrta izgradnja ovog, s pravom nazivanog mučeničkog hrama, počela je 2018. godine. Prva liturgija služena je na praznik Svetog Spiridona 2021. godine, kao sećanje na dva teška jubileja: 80 godina od rušenja prvog i 30 godina od uništenja drugog hrama. Od te godine, sa blagoslovom episkopa gornjokarlovačkog Gerasima, hram ponovo živi, a u jesen 2025. okončani su i završni radovi na uređenju prostora oko crkve. Predstoji najosetljiviji deo: živopis unutrašnjosti.
Obnova starine: hram Svetog Nikole uz groblje petrinjskih Srba
– Na pravoslavnom groblju u Petrinji stoji hram Svetog Nikole, građevina čiji su najstariji slojevi vezani za kraj 18. veka. Prema šematizmima iz 19. veka, godina izgradnje je 1798, ali nadgrobna ploča Jovana Polimca iz 1789. godine postavljena pred ikonostasom svedoči da je crkva već tada bila dovršena. U Drugom svetskom ratu oštetili su je Čerkezi 1942. godine, ali je nekoliko obnova — 1947., 1985. i 1990. — sačuvalo njenu osnovnu strukturu – pripoveda paroh petrinjski Jovan Umićević.
Razorni zemljotres 2020. godine naneo je najteži udarac. Hram je bio u potpunosti oštećen, a tek nakon izrađene projektne dokumentacije 2023. godine započela je ozbiljna konstruktivna obnova. U isto vreme vraćeni su i učvršćeni kameni spomenici iz vremena izgradnje hrama, među njima i spomenik sveštenika Nikolaja Vladisavljevića, prvog petrinjskog paroha iz 1789. godine. Danas su pri kraju radovi na sanaciji poda, restauraciji ikona i opremanju hrama, čime se svetinja vraća u punu liturgijsku funkciju.
Hram Svetog proroka Ilije kroz vekove rata i potresa
Hram u Blinji jedan je od najstarijih u ovom kraju: ucrtan je na vojnoj karti Habzburške monarhije iz 1775/1776. godine, uz arhivsku građu koja ga sve češće pominje. Parohija je ustanovljena 1777. godine, a matice rođenih vode se još od 1770. Vojna komanda tadašnjeg vremena insistirala je da crkvena zdanja budu zidana od čvrstog materijala, pa su izgradnju hrama 1809. godine pomogli grofovi Keglevići.
Tokom Drugog svetskog rata italijanski vojnici pretvorili su crkvu u konjušnicu i skladište. Obnova je započela 1991. godine, ali zbog ratnih dešavanja nije mogla biti nastavljena. Posle zemljotresa krajem 2020. godine hram više nije bio bezbedan za upotrebu. Zbog opasnosti od rušenja zvonika sprovedene su hitne tehničke mere stabilizacije u novembru 2021. godine, što je omogućilo nastavak obnove i povratak liturgijske upotrebe u 2025.
Parohijski dom iz 1779. godine: obnova zdanja koje pamti sve promene
Parohijski dom u Petrinji, podignut 1779. godine, nosi odlike kasnog baroka i spada među najvrednije istorijske objekte petrinjskog kraja. U njegovim prostorijama, sve do 2020. godine, nalazila se i kapela Svetog Spiridona, što ovoj zgradi daje poseban duhovni značaj. Zemljotres ga je teško oštetio, pa je usledila razgradnja krovišta, tavana i čitavog sprata. Istovremeno sa obnovom stambenog dela obnovljeni su i poslovni prostori u prizemlju, čime je dom ponovo postao funkcionalna celina.
Protojerej Saša Umićević, paroh petrinjski, ističe da je obnova svetinja bila ne samo građevinski, nego i identitetski zadatak — povratak osećanja pripadnosti posle dugih perioda razaranja.
Svetinje u selištima: podsećanje na prve temelje
Episkop gornjokarlovački Gerasim posetio je 13. novembra 2025. godine glinsku parohiju i osvetio krst za hram Svetog arhangela Mihaila u Donjem Selištu. Ovaj filijalni hram, podignut još 1720. godine, beleži se i na habzburškim mapama iz 1774. Tokom Drugog svetskog rata opljačkan je i devastiran, ali je obnovljen 1980. godine.
U Gornjem Selištu, filijalni hram Svete Ekaterine, podignut početkom 19. veka, u potpunosti je izgoreo sedamdesetih godina 20. veka, što predstavlja još jedan bolni gubitak crkvene baštine ovog kraja.
Povratak tišini koja ponovo postaje molitva
Obnova svetinja u Petrinji i okolini nije samo tehnička vest, niti zbirka podataka o broju radova i potrošenog materijala. Ona je duboki čin povratka jednog naroda svojim korenima. Drveće oko obnovljenih oltara i stari spomenici na grobljima postali su ponovo svedoci molitve — one iste koja je bila utišana, ali nikada ugašena.
Petrinja tako ulazi u period u kojem se sećanje više ne prekriva ruševinama, već se oblikuje kroz obnovljene hramove, bogosluženja i zajednički život vernika. U prostoru gde su zidovi tri puta rušeni i četiri puta zidani, vernici danas stoje sa istom onom verom koja je, uprkos svemu, sačuvala svaki temelj.
Na mestima gde je istorija bila teška, okupljanje vernika nosi poruku nade i nepokolebljivosti, dok vladika Heruvim poziva na hrabrost i jedinstvo u vremenu iskušenja.
Vernici su u tišini odali počast mučenicima kusonjskim, stvarajući duboko emotivnu atmosferu koja inspiriše Srbe u Hrvatskoj da čuvaju sećanje svojih predaka.
Na praznik Usekovanja glave Svetog Jovana Krstitelja, mitropolit David sližio je liturgiju u Puli i poručio da je vera hrabar odgovor na izazove savremenog sveta.
U Dalju je svečano predstavljena Fondacija „Sveta Petka”, čija je misija da kroz obrazovne programe, humanitarne akcije i kulturne manifestacije osnaži zajedništvo i sačuva identitet srpskog naroda.
Na praznik Prepodobne mati Paraskeve, u hramu na Dobroj vodi služena je arhijerejska liturgija, a vernici su u istom danu proslavili i prvu slavu fondacije „Sveta Petka“.
Nakon nasilnog prekida manifestacije „Dani srpske kulture“, Srpska pravoslavna crkva oštro je osudila čin mržnje i poručila da istinsko rodoljublje ne sme da se pretvori u netrpeljivost.
Na liturgiji u Svetouspenskom manastiru, koju su služili episkopi Konstantin, Nikon i Heruvim, vernici i ugledni predstavnici srpske zajednice u Hrvatskoj doživeli su duhovno osnaženje, jačajući veru, jezik i kulturu.
Prostor koji je decenijama čuvao duhovni život vernika Srpske pravoslavne crkve prodat je za 90.000 evra, dok porodica Miščević osporava transakciju i čeka reakciju crkve – šta će biti sa sakralnim blagom?
Iz Podgorice je organizovan polazak ispred Srpske kuće.
Jedan od najstarijih srpskih manastira u Hrvatskoj, poznat po čudotvornoj ikoni Presvete Bogorodice Lepavinske, bio je ispunjen molitvama i suzama radosnicama dok je vladika Kirilo služio svetu liturgiju, darujući monaštvu i narodu poruku nade i jedinstva.
Od prenosa posmrtnih ostataka pesnika iz Amerike do današnje uloge hrama na Crkvini kao duhovnog i kulturnog središta – priča o svetinji koja je postala znak prepoznavanja Trebinja.
U najvećoj medicinskoj ustanovi u zemlji proslavljena je krsna slava, a priča o hramu koji je preživeo rat, zaborav i preobražaj u mrtvačnicu otkriva koliko je ovo mesto važno za bolesnike, lekare i grad.
Prema jednoj legendi, srpski velmoža, koji je bežao od Turaka, svoju imovinu, koja je bila bogata ostavio je svojim kumovina koji su kasnije sagradili manastir Kumanicu.
Kult Svete Petke duboko je ukorenjen u srpskoj tradiciji, a brojna mesta širom Srbije posvećena su upravo njoj.
Od prenosa posmrtnih ostataka pesnika iz Amerike do današnje uloge hrama na Crkvini kao duhovnog i kulturnog središta – priča o svetinji koja je postala znak prepoznavanja Trebinja.
U najvećoj medicinskoj ustanovi u zemlji proslavljena je krsna slava, a priča o hramu koji je preživeo rat, zaborav i preobražaj u mrtvačnicu otkriva koliko je ovo mesto važno za bolesnike, lekare i grad.
Kad su mu rekli da je jedina šansa transplantacija srca, brat Goran nije odustao. Iz bolničke sobe krenuo je na put duhovnog isceljenja ka Hilandaru, gde je pronašao snagu za novi život.
Na trpezi ljubavi u porti Crkve Ružica, poglavar Srpske pravoslavne crkve poručio je vernicima da najveća bitka svakog čoveka nije spoljašnja, već u srcu.
Ajeti 50:15-16, izdvojeni za 15. novembar, podsećaju na neprekidnu Božiju pažnju i moć stvaranja, izazivajući razmišljanje o odgovornosti, sudbini i unutrašnjem životu svakog čoveka.
Od prenosa posmrtnih ostataka pesnika iz Amerike do današnje uloge hrama na Crkvini kao duhovnog i kulturnog središta – priča o svetinji koja je postala znak prepoznavanja Trebinja.
Od modelinga i Jutjuba do neočekivane hirotonije, brzog raščinjenja i hapšenja koje je otvorilo „Pandorinu kutiju“ – šta krije telefon oca Partenija i kako bi njegovi podaci mogli da razotkriju čitavu kriminalnu strukturu.
POGLEDAJTE JOŠ:
TRESLA SE KINA: Zemljotres jačine 6,4 stepena pogodio ovu azijsku državu
MAJKA MINE VRBAŠKI SMUVALA VODITELJA! On joj je vratio osmeh! (GALERIJA)
MAJA MARINKOVIĆ UMALO UMRLA NA OPERACIONOM STOLU: Lekari joj se borili za život, Takiju saopštene jezive vesti, usledila i informacija sa PINKA!