Na prostoru između reka Prut i Dnjestar, gde se prostire plodna zemlja Moldavije, vekovima je odjekivala molitva pravoslavnih vernika. Njihova vera bila je svetionik kroz burnu istoriju ovog podneblja, oblikujući identitet naroda i čuvajući ga od mnogih iskušenja. Međutim, poslednjih decenija, na horizontu moldavskog pravoslavlja pojavila se senka raskola, preteći jedinstvu Crkve i naroda.
Koreni podele: Istorijski osvrt
Da bismo razumeli sadašnje izazove, potrebno je vratiti se u prošlost. Početkom 19. veka, nakon Rusko-turskog rata, istočni deo kneževine Moldavije, poznat kao Besarabija, pripojen je Ruskoj Imperiji. Tada je 1813. godine osnovana Kišinjevska eparhija u sastavu Ruske pravoslavne crkve. Međutim, nakon Prvog svetskog rata i raspada carstava, Besarabija se 1918. godine ujedinila sa Rumunijom, a eparhija je uključena u sastav Rumunske pravoslavne crkve. Ova promena jurisdikcije ostavila je duboke tragove u svesti vernika i sveštenstva, stvarajući temelje za buduće nesuglasice.
Početak raskola: Osnivanje Besarabijske mitropolije
Nakon pada komunizma i sticanja nezavisnosti Moldavije početkom 1990-ih godina, crkveni život suočio se s novim izazovima. Godine 1992, vikarni episkop beljski Petar (Peduraru), zajedno s grupom istomišljenika, odlučuje da se odvoji od Kišinjevske eparhije Ruske pravoslavne crkve i osnuje Besarabijsku mitropoliju pod okriljem Rumunske pravoslavne crkve. Ovaj potez izazvao je burne reakcije. Na skupu klirika Kišinjevske eparhije iste godine, 700 učesnika zatražilo je zabranu sveštenosluženja episkopu Petru, što je potom odlučio Sveti sinod Ruske pravoslavne crkve. Uprkos tome, Rumunska patrijaršija priznaje Besarabijsku mitropoliju, ignorišući protivljenje većine moldavskog klira.
Paralele s ukrajinskim raskolom
Ovi događaji podsećaju na crkvenu krizu u Ukrajini nakon sticanja nezavisnosti. Kao i u Moldaviji, pojavile su se grupe koje su težile odvajanju od kanonske Crkve, tražeći priznanje drugih pravoslavnih jurisdikcija. Međutim, dok je u Ukrajini Carigradska patrijaršija 2019. godine priznala Pravoslavnu crkvu Ukrajine, u Moldaviji je Rumunska crkva to učinila još 1992. godine, što je izazvalo dugotrajne tenzije.
Reakcija Ruske pravoslavne crkve i međunarodni pritisci
Ruska pravoslavna crkva nije prekinula evharistijsko zajedništvo s Rumunskom crkvom, već je nastojala da kroz dijalog pronađe rešenje. Krajem 1990-ih godina održani su sastanci dveju crkava u Ženevi i Gracu, ali bez značajnog pomaka. Istovremeno, moldavska vlada, pod pritiskom međunarodnih institucija poput Parlamentarne skupštine Saveta Evrope i Stejt departmenta SAD, 2002. godine registruje Besarabijsku mitropoliju, čime dodatno komplikuje situaciju.
Aktuelna situacija i izazovi
Danas, skoro tri decenije kasnije, raskol u moldavskom pravoslavlju i dalje je prisutan. Prozapadne moldavske vlasti sve češće izražavaju stavove protiv Moldavske mitropolije pod okriljem Ruske pravoslavne crkve. U avgustu 2024. godine, poslanik vladajuće partije PAS, Vasile Šojmar, izjavio je da vlast namerava da zabrani kanonsku Crkvu, što je kasnije demantovala predsednica Maja Sandu. Iako je većina stanovništva verna Moldavskoj mitropoliji, ove izjave ukazuju na rastuće tenzije i mogućnost daljih podela.
Pogled unapred: Mogućnosti za pomirenje
Uprkos izazovima, postoji nada za prevazilaženje raskola. Većina Moldavaca ostaje verna Moldavskoj mitropoliji, a ideja o ujedinjenju s Rumunijom nema široku podršku. Predstojeći parlamentarni izbori mogli bi doneti promene u političkom pejzažu, otvarajući prostor za umerenije i pragmatičnije snage koje bi mogle raditi na pomirenju i očuvanju crkvenog jedinstva. Kao što je poglavar Ruske pravoslavne crkve više puta istakao, sudbina pravoslavlja u Moldaviji treba da se rešava uz uvažavanje mišljenja klira i vernog naroda, čuvajući vekovnu tradiciju i duhovnost ovog podneblja.
Dok se molitve uzdižu pod svodovima moldavskih crkava, vernici se nadaju da će mudrost i ljubav prevladati, te da će pravoslavna vera nastaviti da bude stub identiteta i jedinstva naroda Moldavije.
Uz eksplozivnu napravu i lažne pasoše ukrajinski agenti pokušali da ubiju duhovnog vođu Krima – mitropolita Tihona. Otkrivene zastrašujuće pretnje i špijunske mreže koje sežu do Kijeva.
Ukrajinski verni narod, poput hrišćana iz prvih vekova, pronalaze snagu u podrumima i sklonistima, čuvajući veru u danima progona.
Bivši operativac CIA Džon Kirijaku iznosi kontroverzne tvrdnje da je vaseljenski patrijarh navodno primio novac od Hilari Klinton za proglašenje autokefalnosti Pravoslavne crkve Ukrajine.
Shi-arhimandrit Ilija preselio se u večnost u 94. godini života, bio je monah manastira Optine pustinje u Rusiji i ispovednik ruskog patrijarha Kirila.
POGLEDAJTE JOŠ:
STIGLA VELIKA SVETINJA IZ JASENOVCA: Krst napravljen od krova logora u NDH sada je pred vernicima SPC
Potpisan sporazum u oblasti odbrane između Srbije i Mađarske: Prisustvovao Vučić
Putin se pretvara?! Nemica obrisala pod ruskim moćnikom, raskrinala ga u jednom potezu? Iznela je brutalne tvrdnje!