PRESUDA ZBOG FINANSIJSKIH MALVERZACIJA U SPC: Sud konačno stavio tačku na jedan od najžalosnijih slučajeva u istoriji Crkve

Posle petnaestogodišnjeg sudskog procesa, Apelacioni sud u Beogradu doneo je konačnu i pravosnažnu presudu u slučaju finansijskih malverzacija u Eparhiji raško-prizrenskoj u periodu do 2010. godine.

Ovom odlukom, bivši arhimandrit Simeon (Dejan) Vilovski, vlasnik građevinskog preduzeća „Rade Neimar“ Predrag Subotički i arhitekt Jelena Šubarević osuđeni su za teška krivična dela, čime je stavljena tačka na jedan od najžalosnijih slučajeva zloupotrebe položaja unutar Srpske pravoslavne crkve u novijoj istoriji.

Početak postupka i crkveno-pravna istraga

Postupak je pokrenut 2010. godine na temelju istraga sprovedenih u Eparhiji nakon sumnje u neregularnosti finansijskog poslovanja. Komisija Svetog arhijerejskog sinoda SPC, na čelu sa tadašnjim Preosvećenim Episkopom budimljansko-nikšićkim, a sada mitropolitom crnogorsko-primorskim Joanikijem, angažovana je po odluci Svetog arhijerejskog sabora od 2005. godine u istraživanju nepravilnosti u poslovanju Eparhije raško-prizrenske zbog više pritužbi o kršenju pravila poslovanja predviđenih Ustavom SPC.

Nakon izveštaja Komisije u maju 2006. godine o brojnim zloupotrebama, a potom i odluke Sabora u junu iste godine, usledio je crkveno-pravni proces koji je doveo do utvrđivanja brojnih kanonskih prekršaja kod nekoliko klirika Eparhije. Osnovane sumnje da su počinjena i krivična dela rezultirale su podnošenjem krivične prijave Višem javnom tužilaštvu u Beogradu 2010. godine, što je bio i ključni razlog uvođenja prinudne uprave od strane Sinoda SPC, kako bi se stabilizovalo stanje u Eparhiji i omogućio izbor sadašnjeg eparhijskog arhijereja, mitropolita Teodosija, 18. novembra 2010. godine, nakon višemesečne administracije blaženopočivših vladika – umirovljenog episkopa zahumsko-hercegovačkog Atanasija i mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija.

Sudska istraga i episkopske sankcije

Sudska istraga obuhvatala je i bivšeg episkopa Artemija (Radosavljevića), koji je preminuo u novembru 2020. godine, zbog čega je proces protiv njega obustavljen. U periodu 2010–2015. godine, bivši episkop je odlukama Svetog arhijerejskog sabora SPC 19. novembra 2010. lišen arhijerejskog čina i vraćen u red laika, a potom izopšten iz Srpske pravoslavne crkve 28. maja 2015. godine zbog niza utvrđenih teških kanonskih prekršaja.

Takođe, bivši arhimandrit Simeon (Dejan) Vilovski 27. maja 2010. godine lišen je svešteničkog i monaškog čina i vraćen u red laika sa isključenjem iz crkvene zajednice. Vilovski se oglušio o crkvenu presudu i od tada boravi u Grčkoj.

Prvostepena presuda Višeg suda u Beogradu

Viši sud u Beogradu je 16. septembra 2024. godine doneo prvostepenu presudu kojom su okrivljeni proglašeni krivim. Sud je utvrdio da su optuženi, kroz složenu šemu fiktivne dokumentacije, izvlačili novac iz eparhijske kase namenjen obnovi i izgradnji manastira i crkava na Kosovu i Metohiji. Ključni dokazi uključivali su manjkavu i fiktivnu gradilišnu dokumentaciju, kao i čitav niz svedočenja iznesenih tokom sudskog procesa.

Na osnovu toga, Viši sud je osudio:

Simeona (Dejana) Vilovskog za produženo krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica u saizvršilaštvu i za još jedno samostalno delo zloupotrebe položaja odgovornog lica, na jedinstvenu kaznu zatvora od 2 godine i 6 meseci. Vilovskom se sudilo u odsustvu jer je ostao nedostupan nadležnim državnim organima.

Predraga Subotičkog, kao odgovorno lice preduzeća „Rade Neimar“, koje je realizovalo čitav niz projekata obnove i gradnje više crkava i manastira u Eparhiji raško-prizrenskoj, za produženo krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica u saizvršilaštvu, na kaznu zatvora od 4 godine.

Jelenu Šubarević, kao nadzorni organ, za produženo krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica u saizvršilaštvu, na kaznu od 1 godine kućnog zatvora uz elektronski nadzor.

Apelaciona presuda i nadoknada štete

Budući da su na prvostepenu presudu uložene žalbe, kako od strane odbrane optuženih, tako i od strane opunomoćenog predstavnika Eparhije, konačnu i pravosnažnu odluku doneo je Apelacioni sud u Beogradu, 15. aprila 2025. godine.

Apelacioni sud je odbio žalbe tužilaštva i odbrane kao neosnovane, ali je usvojio deo žalbe punomoćnika Eparhije. Preinačio je odluku o nadoknadi štete, naglašavajući zakonski primat imovinskopravnog zahteva oštećenog. Time su okrivljeni, pored već izrečenih kazni, obavezni da Eparhiji nadoknade i štetu koju je pretrpela.

U skladu sa odlukom Apelacionog suda:

Simeon (Dejan) Vilovski je, pored kazne zatvora, dužan da isplati Eparhiji 6.467.450,00 dinara. Vilovski se od 2010. godine nalazi u Grčkoj i suđen je u odsustvu.

Predrag Subotički dužan je da isplati Eparhiji 15.756.281,47 dinara, a preduzeće „Eparhijski centar Rade Neimar“ d.o.o. 39.304.998,77 dinara.

Pored toga, od Simeona Vilovskog trajno se oduzima imovinska korist od 3.365.111,62 dinara, koja će biti uplaćena u budžet Republike Srbije.

Konačnom osuđujućom presudom potvrđeni su svi ključni navodi Eparhije raško-prizrenske o brojnim zloupotrebama finansijske prirode.

Eparhija će istrajati u naporima da se sva sredstva, za koja je pravnosnažno utvrđeno da su nelegalno otuđena, vrate Eparhiji. Na taj način konačno će biti ispunjena pravda na koju se čekalo 15 godina, čime se povraća poverenje vernika i institucija koje su pomagale Eparhiju.

Šteta koju je pretrpela Eparhija raško-prizrenska i imovinskopravni zahtev punomoćnika bila je višestruko veća, ali je smanjena zbog obustave krivičnog postupka protiv bivšeg episkopa Artemija (Radosavljevića), koji je preminuo u novembru 2020. godine. Obustava postupka odnosila se na veći broj krivičnih dela, zbog čega imovinskopravni zahtevi u odnosu na ta dela nisu mogli biti realizovani.

Značaj sudskog epiloga za razumevanje minulih događaja u Eparhiji

Okončanje ovog maratonskog sudskog procesa od posebnog je značaja za razumevanje burnih događaja u Eparhiji raško-prizrenskoj, koji su kulminirali 2010. godine. Posebno je važno u kontekstu širenja brojnih netačnih i neosnovanih tvrdnji da su kanonske optužbe protiv pojedinih klirika, kao i krivične optužbe protiv pomenutih i osuđenih lica, navodno deo politički motivisane zavere. Nezavisnim i transparentnim sudskim procesom potvrđene su teške povrede zakona kroz finansijske malverzacije.

Crkveno-kanonske odluke protiv lica koja su zloupotrebila ne samo svoje crkvene položaje, već i poverenje vernog naroda, potvrđene su i na polju krivičnih prekršaja zakona. Oba procesa, iako različita po svojoj prirodi, daju mnogo jasniju sliku potresnih zbivanja u Eparhiji raško-prizrenskoj u periodu kada se suočavala sa veoma teškom situacijom na Kosovu i Metohiji.

Duhovni i materijalni oporavak

Eparhija raško-prizrenska, koja se nakon tih događaja duhovno i materijalno oporavila zahvaljujući pomoći cele Crkve, brojnih vernika i dobrotvora, izražava zahvalnost svima koji su doprineli da se celovitije sagleda taj period. Taj period doveo je ne samo do otuđivanja novčanih sredstava Eparhije radi lične koristi pojedinaca, već i do brojnih kršenja crkveno-pravnog poretka i stvaranja nekanonskih struktura.

Ove grupe, koje vode bivši sveštenici i monasi Eparhije, i danas na kanonskom prostoru SPC funkcionišu kao parasinagoga, i, nažalost, pričinjavaju veliku duhovnu štetu onima koji im u neznanju sleduju, cepajući jedinstvo Svetosavske crkve.

Eparhija raško-prizrenska ostaje u čvrstoj veri da naša Crkva, strpljivom borbom za istinu i pravdu, pokazuje pre svega odgovoran odnos prema vernicima, naročito u jednom od najtežih perioda istorije Srpske pravoslavne crkve na prostorima Kosova i Metohije.

Na slavi u manastiru Svete Nedelje, mitropolit raško-prizrenski poslao snažnu poruku o veri koja isceljuje, svetinji koja ne sme biti zaboravljena i ljubavi Hristovoj koja okuplja Srbe vekovima.

Iguman manastira Sveti arhangeli, već 35 godina čuvar svetinje kod Prizrena, otkriva kako prisustvo svakog čoveka obnavlja manastire, zašto vera raste iz poniženja i kako se Srbi u južnoj pokrajini više uzdaju u molitvu nego u politiku.

Povodom navoda da Srpska pravoslavna crkva pregovara s kosovskim institucijama o pravnom statusu Crkve na Kosmetu, usledio je odlučan demanti uz razotkrivanje motiva plasiranja lažnih vesti.

Na praznik Svetog proroka Jezekilja, u crkvi Svetog arhiđakona Stefana u Velikoj Hoči, mitropolit raško-prizrenski Teososije služio je svetu liturgiju i osvetio novi mozaik.